Oświadczenie minister Gęsickiej ws. wykorzystania przez Polskę funduszy unijnych

W związku z rozpowszechnieniem wstępnej wersji projektu raportu dotyczącego wydatkowania funduszy strukturalnych w Polsce, przygotowanego przez firmę Blomeyer&Sanz na zlecenie Parlamentu Europejskiego pragnę oświadczyć, że:

1. Wydatkowanie funduszy strukturalnych w Polsce (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej – część „Orientacja”) osiągnęło na koniec sierpnia 2007 roku poziom 54,55 proc. zobowiązań na cały okres programowania, czyli 17,8 mld zł płatności dla beneficjentów. Poziom płatności w Sektorowego Programu Operacyjnego Transport osiągnął 41,85 proc., a Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw sięgnął 45,39 proc. Zważywszy na fakt, że aby nie stracić przyznanych alokacji Polska musi wydać minimum 41 proc. środków w poszczególnych programach i funduszach do końca 2007 roku, nie są prawdziwe wnioski raportu, że w wymienionych dwóch programach możemy stracić jakiekolwiek pieniądze. Pragnę ponadto zwrócić uwagę, że poziom powyżej 41 proc. osiągnęliśmy w sierpniu, a do końca roku spodziewamy się uzyskać ok. 70 proc. wydatkowania. Uzyskany dotychczas rezultat stawia Polskę na 5 miejscu w Europie wśród nowych krajów członkowskich.
2. Wyniki, o których mowa, Polska osiągnęła dzięki dwuletnim wysiłkom rządu, zmierzającym do odbiurokratyzowania procedur, dzięki dwukrotnej zmianie prawa zamówień publicznych, wprowadzeniu większych płac i systemu motywacyjnego dla urzędników państwowych zajmujących się funduszami i dzięki innym działaniom naprawczym. Większość zaleceń zawartych we wstępnej wersji raportu została już zrealizowana.
3. Polska nie osiągnęła podobnych wyników w realizacji projektów finansowanych z Funduszu Spójności (alokacja 5,6 mld euro), z którego do czerwca wydatkowano ok. 27 proc. przyznanych środków. Warto jednak zaznaczyć, że na wydatkowanie tych środków mamy czas do końca 2010 roku i, że w przypadku tego funduszu nie obowiązuje zasada N+2. Tempo kontraktowania środków oraz wypłat rośnie i wskazuje, że pozostające na dokończenie projektów ponad trzy lata wystarczą na ich realizację i zakończenie.
4. Fundusz Spójności przeznaczony jest na realizację dużych projektów z zakresu transportu (38 projektów) i środowiska (90 projektów). Wyniki części transportowej są lepsze niż środowiskowej. W czerwcu br. wypłacono prawie 40% środków na projekty transportowe i 17,64 proc. na projekty środowiskowe. Ten rezultat przeczy stereotypowemu przekonaniu, że samorządy lepiej sobie radzą z wydatkowaniem środków. Projekty transportowe realizuje Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad i Polskie Linie Kolejowe SA, a środowiskowe – gminy, z reguły duże aglomeracje miejskie.
5. Główną przyczyną opóźnień realizacji projektów transportowych były dotychczas nieuregulowane sprawy NATURY 2000 oraz ocen oddziaływania inwestycji na środowisko. Polska przystąpiła do UE w 2004 r., jednak żaden z rządów poprzedzających rząd Prawa i Sprawiedliwości nie uregulował kwestii środowiskowych. Spośród 38 inwestycji transportowych, w przypadku 11 Komisja Europejska nałożyła obowiązek spełnienia dodatkowych warunków (wymagań) środowiskowych, wstrzymując zarazem zezwolenia na uruchomienie projektu bądź wstrzymując płatności w realizowanym projekcie. W sumie problemy środowiskowe zaważyły na projektach o wartości prawie 1,9 mld euro. Obecnie jeszcze 4 z nich o wartości 781 mln euro mają trudności tego typu. Problemy tego rodzaju miało także 38 spośród 90 projektów środowiskowych. Na szczęście większość z nich uregulowało sytuację i zostało tylko 15 problematycznych inwestycji środowiskowych o wartości ok. 740 mln euro. Pocieszający w tej sytuacji jest fakt, że rząd RP wypełnił zobowiązania legislacyjne dotyczące obszarów NATURA 2000. Ok. 20 proc. powierzchni kraju znalazło się w ich granicach. Obecnie oczekujemy akceptacji Komisji Europejskiej dla decyzji rządu w zakresie obszarów siedliskowych. Pocieszające jest również to, że mamy za sobą okres dostosowywania prawa określającego wymogi środowiskowe i następne inwestycje nie będą spotykać się z negatywnymi uwagami Komisji Europejskiej, jak to miało miejsce w ostatnich latach. W przyszłości wyznaczenie obszarów NATURA 2000 może skutkować jednak utrudnieniami w prowadzeniu inwestycji ze strony organizacji ekologicznych, jak i Komisji Europejskiej, ale ufam, że uda się doprowadzić do końca inwestycje transportowe i środowiskowe finansowane z Funduszu Spójności do końca 2010 roku.
6. W przypadku inwestycji środowiskowych realizowanych, jak wspomniano przez jednostki samorządu terytorialnego, rząd nie ma możliwości bezpośredniego wpływu na tempo, sposób i jakość podejmowanych działań. Wszystko w tej kwestii należy do samorządów. Większość z realizowanych inwestycji opóźnia się, znaczna część (łącznie 68 projektów spośród 90 realizowanych w sektorze środowiskowym) jest wielokrotnie zmieniana w zakresie dokumentacji technicznej i koncepcji realizacji, a nawet usytuowania obiektu, duża część ma kłopoty z pozyskaniem współfinansowania, zwłaszcza, że wszelkie opóźnienia powiązane są z podwyżką kosztów surowca i wykonawstwa. Znając polskie samorządy wierzę jednak, że w ciągu najbliższych 3 lat dokończą realizację tych 90 inwestycji z sukcesem. Dodatkowym bodźcem dla wielu z samorządowców będzie na pewno to, że 2010 jest rokiem wyborów samorządowych.

Doceniam zainteresowanie Parlamentu Europejskiego wykorzystaniem środków europejskich w Polsce. W okresie 2004–2006 Polska wykorzystuje prawie połowę środków z polityki spójności, przypadających na nowe kraje członkowskie, a w okresie 2007–2013 prawie 1/5 wszystkich środków przeznaczanych na ten cel przez UE. Sukces Polski jest sukcesem polityki spójności UE, porażka Polski byłaby powodem gruntownej analizy sposobu prowadzenia tej polityki. Doceniam także pracę włożoną przez firmę Blomeyer&Sanz w opracowanie raportu. Jestem przekonana, że ostateczna jego wersja oparta będzie na wnikliwej analizie dostępnych danych i informacji. W imieniu Ministerstwa Rozwoju Regionalnego deklaruję gotowość do dostarczenia wszelkich potrzebnych dokumentów i danych.

Grażyna Gęsicka
Minister Rozwoju Regionalnego